انتشار کتاب «بنیان‌گذاران نقد ادبی جدید در ایران»
پنجشنبه, ۲۵ تیر ۱۳۹۴، ۰۳:۲۵ ب.ظ
نخستین کسانی که در عهد قاجار، یعنی دوران شورع آشنایی ایرانیان با غربِ مدرن و دستاوردهای آن، ادبیات سنّتی ایران را بر اساس معیارهای ادبی جدید به نقد کشیدند و پاره‌ای از بنیان‌های آن را زیر سؤال بردند، آغازگران و بنیان‌گذاران نقد جدید ادبی در ایران به شمار می‌روند. این افراد چهار تن بودند: میرزا فتحعلی آخوندزاده، میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله، زین‌العابدین مراغه‌ای، و میرزا آقاخان کرمانی. در کنار این چهار تن میتوان از عبدالرحیم طالبوف تبریزی نیز نام برد که گرچه در مقولۀ نقد ادبیات چندان اظهار نظری نکرده، بسیاری از پژوهشگران او را در ردیف بنیان‌گذاران نقد ادبی جدید آورده‌اند. در این مجموعه کوشیده شده است با بررسی آراء و عقاید طالبوف سوءتفاهمات دیرین در باب او نیز رفع شود.
در میان
چهار منتقدِ نام‌برده پاره‌ای خصوصیاتِ نه لزوماً مشترک و همسان وجود دارد
که آنان را با یکدیگر مرتبط می‌سازد و میتوان بر اساس آن ویژگی‌ها،
دوره‌ای بیش‌وکم مشخص را در تاریخ نقد ادبی ایران تعریف کرد. نخستین وجه
تشابه این چهار تن آشنایی آنان با ادبیات اروپا و آراء ادبیان و منتقدان
غربی است. به‌واسطۀ همین آشنایی این چهار تن تحت تأثیر غرب نیز بودند. دیگر
خصوصیت مشترک آنان این بود که همگی از مصلحان اجتماعی دورۀ خود به شمار
می‌رفتند و می‌کوشیدند وضع جامعه و نظام سیاسی کشور را بهبود بخشند و
ازآنجاکه به‌خوبی نقش ادبیات را در تغییرات و تحولات اجتماعی دریافته بودند
آن را ابزاری کارآمد برای رسیدن رسیدن به اهداف اصلاح‌طلبانۀ خود
می‌دانستند.
مجموعۀ
حاضر به بررسی آراء و عقاید هریک از این چهار تن اختصاص دارد. نویسنده در
هر بخش از کتاب زندگی‌نامه و کتاب‌شناسی و نمونۀ آثار این افراد را بررسی
کرده و با نگاهی گذار به زندگی و احوال و حوادث زندگی آنان کوشیده است تا
حدی دلایل سبقت اندیشۀ آنان را در قیاس با عموم معاصرانشان روشن سازد.
فهرست بخش‌های پنج‌گانۀ مجموعۀ حاضر عبارت است از: آراء ادبی میرزا فتحعلی
آخوندزاده و جایگاه او در تاریخ نقد ادبی ایران؛ آراء ادبی میرزا ملکم‌خان
ناظم‌الدوله و جایگاه او در تاریخ نقد ادبی ایران؛ آراء ادبی میرزا
عبدالرحیم طالبوف تبریزی و جایگاه او در تاریخ نقد ادبی ایران؛ آراء ادبی
زین‌العابدین مراغه‌ای و جایگاه او در تاریخ نقد ادبی ایران؛ آراء ادبی
میرزا آقاخان کرمانی و جایگاه او در تاریخ نقد ادبی ایران. فهرست جامع
منابع بخش پایانی این مجموعه را تشکیل می‌دهد.
کتاب بنیان گذاران نقد ادبی جدید در ایران،
نوشتۀ دکتر سعید رضوانی، پژوهشگر گروه ادبیات معاصر فرهنگستان و عضو هیئت
علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران است که انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی
آن را در 127 صفحه، به بهای 60000 ریال منتشر کرده است
