انتشار کتاب ابن بطوطه

محمدعلی موحد که پیشتر در ترجمه سفرنامه ابن بطوطه به فارسی همت گماشته بود با تالیف کتاب «ابن بطوطه»، جذاب‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های کتاب سفرنامه را بازسازی و برجسته کرده است.  

                             

کتاب‌‌ «ابن بطوطه» نوشته دکتر محمدعلی موحد از سوی نشر نی روانه کتابفروشی‌ها شده است. سفرنامه ابن بطوطه، سیاح مراکشی گویاترین و زنده‌ترین سند فرهنگی جهان اسلام است که از قرن هشتم هجری (چهاردهم میلادی) به‌دست ما رسیده است. سفرنامه وی، آئینه‌ای است که زیر و روی جوامع اسلامی روزگار در آن منعکس است.

محمدعلی موحد که پیشتر در ترجمه سفرنامه ابن بطوطه به فارسی همت گماشته بود با تالیف کتاب حاضر، جذاب‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های کتاب سفرنامه را بازسازی و برجسته کرده است. مؤلف مسائل مهمی از قبیل نقش فردی و اجتماعی زنان، قدرت سیاسی، دین و دولت، آموزش و فرهنگ و بسیاری موضوعات مهم دیگر را با تحقیق در سفرنامه ابن بطوطه و منابع دیگر آن روزگار به نحوی خواندنی حتی برای خواننده غیرمتخصص ترسیم کرده است. کتاب با طرح پرسش‌هایی درباره علل عقب‌ماندگی و انحطاط جوامع اسلامی ذهن خواننده را برای تعمق و گفت‌وگو درباره مواجهه سنت و مدرنیته برمی‌انگیزد.

در بخشی از مقدمه‌ای که مولف بر این کتاب نگاشته می‌خوانیم: «باید اعتراف کنم روزی که دوست فاضلم آقای پایا پیشنهاد نوشتن این کتاب را به من کرد در قبول آن تردید داشتم و تا چندی در این تردید باقی بودم. با خود می‌گفتم که آخر ابن بطوطه نه فیلسوف بود، نه هنرمند و نه اهل تحقیق و تتبع. او در زمینه کار خود، که قاضی بود، نیز هیچ شاخصیتی نداشت. هزارها هزار قاضی دیگر هم آمده‌اند و رفته‌اند و بر این دریای بی‌کرانه تاریخ جای پایی ننهاده‌اند. با این همه می‌بینید که در آخر کار بر تردید خود فائق آمده و پیشنهاد آقای پایا را پذیرفته‌ام و حالا با شما می‌گویم که چگونه و چرا؟ آری ابن بطوطه از نظر علم و سواد در میان هم‌عصران خود ممتاز نبود اما هر عالم و محققی که بخواهد در پژوهش‌های مربوط به آن عصر کاری بکند نیازمند اوست و این کم‌موهبتی نیست.

شاخصیت ابن بطوطه به سفرهای درازدامن اوست و یادگار بسیار جالب و هوشمندانه که از دیده‌ها و شنیده‌های خود بر جای گذاشته است. او در این سفرها تا آنجا که پای اسلام و مسلمانی رسیده بود رفته است و سفرنامه وی آئینه‌ای است که زیر و روی جوامع اسلامی روزگار را در آن می‌توان دید: نه‌تنها سیره و عملکرد طبقات حاکمه و نگرش و روش پادشاهان و دیوانیان که راه و رسم عالمان و فقیهان، مراسم و آداب و تشریفات جاری، چگونگی گذران زندگی مردم، وضع شهرها، تشکلات صنفی، صنایع و تولیدات، مدرسه‌ها و خانقاه‌ها، شادی‌ها و ماتم‌ها و در یک کلمه احوال و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی؛ این همه را از خلال سفرنامه ابن بطوطه می‌توان تماشا کرد.»

این کتاب مشتمل بر دو بخش است. بخش نخستین آن‌ دو فصل دارد و نویسنده در پی آشنایی با شخص ابن بطوطه و سفرهای او بوده‌ است. در فصل اول مولف کوشیده تا ابن بطوطه را به‌عنوان یک انسان پیش روی خود بنشاند و شخصیت وی را با نشانی‌هایی که از گفتار و کردار خود او در دست است بازسازی کند. فصل دوم مروری است تند بر ماجرای سفرهای او. در این فصل نویسنده پابه‌پای ابن بطوطه مسیر او را طی کرده، در فراخنای آفاقی که او گشته نظر افکنده‌ است. در واقع این قسمت از کتاب روایت کوتاهی از خطوط اصلی سفرنامه، یا سیر و سیاحتی است در سیر و سیاحت ابن بطوطه، با لحظاتی توقف و تأمل در بزنگاه‌هایی که اندکی درنگ و کمی دقت و توجه طلب می‌کند.

بخش دوم کتاب سیری است در آفاق اجتماع و فرهنگ و سیاست عصر. در فصلی سخن از زن است که نیمه محجوب و مخفی و خاموش آن عصر و همه اعصار دیگر بود. در دو فصل دیگر سخن از مدرسه و خانقاه است که به منزله دو عضو تنفسی در کالبد فرهنگی جوامع اسلامی بود و فصل بازپسین درباره شاخص حیات سیاسی جامعه است یعنی حکومت و دولت و این بحث‌ها را مولف همه در پرتو آگاهی‌هایی که از سفرنامه ابن بطوطه به‌دست می‌آید پی گرفته و نیز به شواهد و مدارکی که در آثار نویسندگان دیگر آن عصر انعکاس دارد نظر افکنده‌ است.

اهمیت مطلب نیز در ماحصل بررسی است که عالم اسلام را در بن‌بست غریبی از سردرگمی و منگی و بی‌خبری تصویر می‌کند و این تصویر ناظر به مقطعی از تاریخ است که به لحاظ زمانی مقارن آغاز بیداری غرب بود.

کتاب‌‌ «ابن بطوطه» نوشته محمدعلی موحد با شمارگان هزار نسخه در 408 صفحه به بهای 36 هزار تومان به همت نشر نی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.